آسیب شناسی بازار روغن خودرو

واژه کیفیت در دید بازاریابی و فروش ، را می توان برآورده ساختن انتظارات مشتری از کالا دانست . بلحاظ ارضاء این انتظارات ، ظاهر محصول و بسته بندی و رنگ و طرح …. هر یک تعیین کننده بنظر میر سد

لیکن در خصوص محصولاتی که تحقیق در کیفیت آنها ، به روشهای چشمی و ظاهری ، نمی تواند نتایج دقیقی را بهمراه داشته باشد و دانش فنی و تجهیزات آزمایشگاهی مدرن ، پیش نیاز نتایج صحیح میباشد، میتوان گفت که فروش اینگونه محصولات ، فروش تکنولوژی خواهد بود که بعضا تفاوت کیفی چشمگیری در محصولهای با گرید واحد، ولی تولید شده در کارخانه های متفاوت می تواند بهمراه داشته باشد.

 

ورود خودروهای لوکس و سوپر لوکس با سیستم و طراحی مکانیکی مدرن و همچنین تعدد قابل تامل آنها بیش از پیش، تولید کنندگان روغن موتور در ایران را برآن می دارد تا سهم بیشتری از این بازار مصرف به خود اختصاص دهند.
حداقل خواسته هر واحد تولیدی این است که محصول خود را در بازار عرضه کند و جهت فروش کالای خود، نهایت سعی در کسب سهم بازار را خواهد کرد.
روی دیگر این سکه، حاکی از مسائل خرد وکلانی است که در بازار روغن موتور از دیدگاه آسیب شناسی ، حائز اهمیت می باشد.
بدرستی می توان تایید کرد که ضرورتی ندارد هر مصرف کننده ، از چگونگی فرایند تولید موتور خودروی خود، با تحلیل تکنولوژی مکانیکی و همچنین روغن مناسب آن همانند یک متخصص آگاه باشد.

لذا خودروسازان ، روغن موتور مناسب طراحی خود را پیشنهاد می دهند که با نیاز خودروی آنان مطابقت داشته باشد. تا اینجای راه، به نگاه مصرف کننده مشکلی در تهیه روانکار مناسب، دیده نمی شود.
اگر با دید حرفه ای و مهندسی شده به این پارامترها نگاه عمیقتری بیاندازیم ، نا بسمانی و شوریدگی حیرت آوری را در تطابق آن نیازها و محصولات مشاهده خواهیم کرد که با ذکر بعضی از آنها، نیاز به یک عظم راسخ و ملی جهت سامان این کلاف سردر گم را حس خواهیم کرد.
فن آوری هر موتور، با فاکتورهای مشخص ، سیالات روانکار خود را بدقت فرا می خواند و تولیدکنندگان آن روغن نیز با اختلاط – فرمولاسیون – مواد اولیه و افزودنی های لازم، سطوح کیفی مورد نظر را روی کالاهای تولید شده درج و پخش می نمایند.
روغن موتورهای مورد نیاز در ایران ، توسط تولید کنندگان داخلی و همچنین محصولات وارداتی تامین میگردد که سهم داخل ، از راههای ذیل به بازار مصرف تزریق میشوند :
– الف : چهار شرکت بزرگ بهران ، ایرانول ، سپاهان و نفت پارس ( بقول از فروشندگان ، چهارگانه دولتی )
– ۱-ب : واحدهای تولیدی خصوصی در مقیاسهای کوچکتر با بهره گیری از روغن پایه گروه یک تولید پالایشگاههای فوق الذکر
– ۲-ب تولید یهای خصوصی با استفاده از روغن پایه وارداتی گروه دو و سه و بالاتر عمدتا” از ترکمنستان و کره و مالزی
– ۳-ب واحدهای خصوصی با تکنولوژی پالایش مجدد روغن مصرف شده و استفاده از مواد افزودنی لازم که آنها را نیز میتوان بلحاظ کیفی و تکنولوژی فرایند پالایش ، به دو دسته معروف و گمنام تقسیم بندی کرد.

با کمی ساده اندیشی ، تولید روغن موتور، اختلاط مواد اولیه در یک بلندینگ با فرمولهای ثابت و از پیش تعیین شده بنظر میرسد ولی واقعیت روی دیگری دارد که حتی شاید بتوان آنرا بسیار پیچیده تر از بسیاری صنایع دیگر دانست که کیفیت و مشخصات محصولشان با حداقل امکانات و استانداردهای لازم قابل اثبات و بازرسی میباشد.
اصولا روغن موتورتولیدی در کشورمان با استفاده از مواد اولیه زیر تامین میگردد :
الف : استفاده از روغن پایه نو در گروههای مختلف پالایشگاها ی داخلی و خارجی ( III- II- I …سنتتیک پلی آلفا اولفین ) و روغن پایه حاصل از بازیافت به روش اسید شویی و یا تقطیر با کیفیتهای متفاوت
( حتی شاید با این آشفتگی بازار بتوان ترکیبی از روغنهای نو با تصفیه دوم را توسط بعضی از تولیدکنندگان ،خود یک احتمال و گروه فرض کرد.)

ب: ترکیب مواد افزودنی تولید کمپانی های بزرگ و نامدار دور از دسترس و یا قابل دسترس آمریکایی _اروپایی_ هندی و چینی و … که هر کدامیک به نوبه خود ، با ترکیبات عنصری ویژه و دوز مصرف مختلف، مشخصات فنی و قیمت تمام شده منحصر به فردی را در فرمولاسیون با روغن پایه های مختلف ،ایفا میکنند .

حال اگرضریب احتمال حاصل از ترکیب متغیرهای دو بند فوق الاشاره را در نظر بگیریم و تنوع محصولات وارداتی با اصالت و بی اصالت از مرزهای کشور را هم به تولیدات داخل اضافه کنیم درمی یابیم که شاید حداقل ۳۰ برند روغن موتور با سطح کیفی واحد _ مثلا API SL – درج شده در روی لیبل آنها ، به بازار عرضه میگردد .
اگر نقش کالاهای تولید شده در صنعت تقلب را هم اغماض کنیم ، با اختلاف فاحش درکیفیت و قیمتها ، تشویش و سردرگمی مصرف کننده در انتخاب صحیح کالای مناسبش ، کاملا منطقی بنظر میرسد.
منطقی که نگران کننده بوده و حیثیت اخلاقی و حرفه ای این صنعت را به زیر سوال میبرد.

اما نکته حائز اهمیت از این مرحله دیده می شود که روی همه محصولات تولیدی با احتمالات و فرمولاسیونهای متغیر فوق الذکر ، و مواد اولیه متفاوت ، فرموله شده و یک سطح کیفی واحد روی کالا درج گشته و معرفی مینمایند که برای ارزیابی بازار با نگاه نه چندان حرفه ای ، می توان همه را در حد قابل قبول برآورد کرد، حال اینکه موتورهای تولیدی با کیفیت و ظرفیت و مشخصات فنی ثابت تولید میگردند، و قیمت روانکارهای لازم ، بعضا” با اختلاف زیاد ، شکاف بین هر یک از این برندهای تولیدی را عریضتر می نمایید.

تولید یک محصول با کیفیت در کشور با قیمیت تمام شده مناسب، در یک واحد خصوصی که از ظرفیتهای خاص دولتی بهره نمی برد،و حفظ این کیفیت ، در تلاطم بازار با آشوب زدگی قیمت های مواد اولیه در فواصل کوتاه زمانی و سایر دغدغه های جاری کشور همچون رکود بازار و غیره ، کاری بس دشوار بنطر میرسد و البته فروش آن در بازاری که از مسایل مختلفی متاثر است ، دشوارتر جلوه میکند.
اگر یک تولید کننده با اصالت و صادق در این صنف را عاشق بنامیم گزاف نگفته ایم ، چراکه اگر عشق به تولید و غیرت ملی نبود ، برای کسب منافع مالی ، راههای ساده تری میجستند.

اگر این توان بالا و غیرت و همت عالی در تولید، با تشویق و ترغیب و فرهنگ سازی در مصرف ،در بازاری با رقابت منصفانه و برابر تشویق و ترغیب گردد ، قطعا” منتج به نتایج نا مطلوب نخواهد شد.

واحدهای محترم اتوسرویس بعنوان مشاور و معرف محصولات ، نقش بسزایی داشته اند که جای تقدیر و تشکر از همه افراد زحمتکش صادق این صنف دیده میشود. لیکن فروش محصولات با طرحهای تبلیغاتی و اشانتیون متعدد، تبدیل به یک رسم بی بدیل گردیده که متاسفانه تولید کنندگان در هر فصل با سرعت و هیجان بیشتری از قبل ، جهت کسب سهم قفسه اتو سرویس های تعویض روغن ، به این رسم تحریف شده دامن می زنند بگونه ای که شاید بتوان اظهار داشت تا ۵۰درصد از قیمت فروش به اتوسرویس ، بصورت تخفیف و با هدایای مختلف در نظر گرفته می شود.
تبلیغات در جهت رشد سهم بازار ، جزو لاینفک سیاست گذاری فروش میباشد . لیکن وقتی تا مرز ۵۰-۴۰ درصد از قیمت کل هزینه گردد علاوه بر کمرنگ شدن رسالت فروش ، طبیعتا آن هزینه نیز عمدتا” از مصرف کننده نهایی وصول میگردد که قیمت بالای مصرف کننده را بهمراه خواهد داشت و این مهم نیز خود عاملی مزید بر سایر عوامل عرض شده در جهت ایجاد رغبت به خرید روغنهای ارزانتر بی اصالت خواهد شد که در دراز مدت زیان آن بر مصرف کننده تحمیل خواهد شد.

پالایشگاهای بزرگ داخلی میهن عزیزمان با بهره گیری از امکانات منحصر به فرد و مورثی از گذشته و حال ، با لوبکات در دسترس حاصل صنعت نفت این کشور نفتخیز ، روغن پایه گروه یک تولید می نمایند که حتی شاید بعقیده بعضی از متخصصین ، کیفیت روغن پایه تولیدی آنها را ، نتوان در یک گرید واحد قرار داد ، این در حالیست که مقدار قابل توجهی روغن پایه مرغوبتر از کشورهای اطراف همانند ترکمنستان به ابران وارد میگردد .خوشبختانه چنین بنظر میرسد که با بروز رسانی و طرح توسعه توسط متخصصین دلسوز در صدد تولید روغن پایه گروه دو و سه هستند که قطعا این مهم ، دلگرم کننده و افتخار آفرین است.
بهیچوجه نمی توان نقش تاثیرگذار چهار شرکت بزرگ دولتی را منکر شد چرا که بیش از ۶۰ درصد نیاز بازار را تامین میکنند که خود گوشه ای از رسالت ملی آنان بشمار میرود . حال آنکه سیاستگذاری صحیح و دور اندیشانه آنها نیز، به همان اندازه سهم بازار ، برای تولیدکنندگان خصوصی که از تسهیلات ویژه برخوردار نیستند ، تعیین کننده است.

متاسفانه این مهم در پاره هایی از اوقات ، بدرستی رهبری نشده است که حتی زیان ناشی از ضعف بازاریابی ، گریبان خود آنها را نیز گرفته است. بگونه ای که حجم بالای روغنهای تقلبی مظروف شده در ظروف آنها و همچنین چند نرخی شدن و زیر قیمت فروشی محصولاتشان ، تبدیل به یک درد مزمن گشته است.
براحتی می توان با کمی تفحص تابلو و پلاکاردهای درشت نگاری را در خیابانها ملاحضه کرد که روی آن نوشته تعویض روغن موتور….. با قیمت ایکس تومان و این در حالیست که قیمت مصرف کننده مندرج روی کالای مذکور بیشتر از فروش آن می باشد.
آیا فروشنده با ضرر میفروشد ؟
آیا قیمت مندرج روی کالا جهت مصرف کننده غیر واقعی بوده است؟
آیا با یستی نسبت به اصالت کالا شک کرد،و…

اینها سوالاتی است که ذهن خریداران را مشغول و مسموم خواهد کرد و در نهایت آسیب آن به کل باور خرید وی ،ظاهر می گردد. شاید اگر تقلب در تولید محصولات روغن موتور در ایران را صنعت تقلب نامگذاری کنیم ، بزرگنمایی نکرده باشیم . صنعتی نامتعارف و پر سود که با سرعت بالایی رو به رشد میباشد.

بهره گیری از استانداردهای ملی ایران و نظارت مداوم آن، تا حد چشمگیری راه را برای فساد در این میدان رقابت ، بسته است لیکن اغلب ، عدم اطلاع کافی مصرف کننده و همچنین بعضا” اتو سرویسهای محترم ، مزید بر مجهولات فوق الذکر ، باعث ÷یچیدگی موضوع میگردد.

بدیهی است که حجم قابل توجهی از مصرف روغن موتور در ایران تولید و عرضه می گردد و جائی برای هیچ برندی تنگ نیست و یک فروشنده صادق هرگز با تنگ نظری نسبت به تخریب رقیب جهت افزایش سهم خود عمل نمیکند .
اما تلاطم این بازار پر مصرف ، بعضا ” بازاریابی های عمده فروش را ترغیب به تخریب رقبا می نماید.که تناقض گویی اتو سرویسهای محترم در زمانهای مختلف از یک برند خاص ،گواه این هجمه تبلیغات صنفی می باشد.

بنظر میرسد که جای خالی متخصصین و ناظران حرفه ای در کنترل این ناهنجاریها ، کاملا محسوس بوده و که البته قطعا” سازمانها و نهادهای ذیربط ، بی تحرک نبوده اند لیکن کارنامه آنان گویای آن است که زحمات انجام گرفته ، کافی و حرفه ای بانجام نرسیده است .
غرض از اظهار این وقایع تلخ ، تکرار در تکدر خاطر نیست . اگرنهادها و مدیران تصمیم گیرنده و مشاورین و مجریان و بازرسین کنترل کننده ، از جنس و بافت این صنعت باشند شاید نتایج بهتری از هدف گذاری آنان ، تجربه گردد و طبیعتا این مهم ، مقوله ساده ای نیست که با ساده اندیشی بتوان در جهت حل آن برآمد.
لذا همدلی و همیاری کلیه پیشکسوتان و متخصصین صادق و دلسوز ، پیشنیاز فعالیت سایر نهادهای برنامه ریز و ناظران ، بنظر میرسد ، تا بصورت کاملا تخصصی و با تجربه حرفه ای ، برآیند نتایج را بهبود ببخشند.
لذا میبایستی از پیشکسوتان بزرگوار و متخصیصن صاحب نظر، با فراخوان ، جهت مشاوره و همکاری ، دعوت بعمل آید تا بنحو شایسته تری در راستای تحقق ساماندهی این آرمان ، در کوتاهترین زمان شاهد نتیجه مطلوب باشیم.

به امید سرافرازی همیشگی میهن عزیزمان ، سلامتی و شادکامی همه عزیزان تولید کننده را از درگاه خداوند منان آرزو میکنیم.

نام نیکو گر بماند ز آدمی به کزو ماندسرای زرنگار ( سعدی )

مهندس علیرضا آمار محمدی – مدیر فروش روانکارهای خودرویی و صنعتی – پترونول

و من الله التوفیق