ضرورت کنترل مهندسی شده آلودگی هوا

به نام خدا

آلودگی محیط زیست عبارت است از مخلوط شدن مواد مضر به آب و هوا و خاک به نحوی که کیفیت فیزیکی و شیمیایی یا بیولوژیکی آن را تغییر داده و اثرزیانباری برای موجودات زنده ایجاد نماید.

بشر این روزها بیش از پیش با عناوین اثر گلخانه ای درگیر بوده و عامل اصلی آن پدیده گازهای آلاینده ناشی از مصرف سوختهای فسیلی و ذغال سنگ میباشد که این فرایند با بالا بردن بیش از حد گرمای جو زمین، خطرات بسیاری در اکو سیستم ایجاد مینماید که ذوب شدن یخهای قطبی و زیر آب رفتن خشکیهای بیشتر، یکی ازعواقب آن خواهد بود.

قطعا آلودگی هوا یکی از شاخه های این معضل جهانی بوده که بیشتر محسوس میباشد، چرا که حتی چشمهای غیر مسلح  و ذهنهای درگیر نیز نمیتواند براحتی از کنار آن بگذرد و عوارض  آن، نگرانی بشر را تحریک مینماید.

از کجا باید شروع کرد؟چگونه باید به پیش رفت؟

این معظل بگونه ای همه گیر شده که با روزمره گی مردم همگن گشته  تا جایی که، به عقیده بسیاری ، کنترل این هیولای افسار گسیخته دست ساز بشر ، دور از ذهن بنظر میرسد ولی واقعیت  چیز دیگریست …

پایش موفقیتهای حاصله و همچنین کنترل عملکرد سیستمهای در جریان ، جزو لاینفک پیشبرد اهداف میباشد.

کشورهای در حال توسعه که اقتصاد و منابع مالی آن به مخازن و معادن طبیعی وابسته اند سرعت تغییر در الگوی مصرف و مسیریابی صحیح را کند تر تجربه میکنند چرا که انرژیهای ارزان قیمت  و در دسترس ، صنایع مادر و بزرگ راکه نقشهای محوری هم دارند  به طور شدید به خود وابسته کرده است و چرخش ناگهانی این نوع الگوی مصرف ، نیازمند بستر سخت افزاری بسیار متفاوت و جدید و البته بروز شدن تکنولوژیهای مورد استفاده در حد متعالی را طلب میکند که طبیعتا جز  با برنامه ریزی نقطه به نقطه و کنترل و پایش آن و بودجه های کافی، میسر نمیگردد .

بطور مثال ، سوختهای فسیلی همچون مازوت در نیروگاههای تولید برق ، بلحاظ قیمت ارزان و در دسترس آن در ایران  بسیار محبوب هستند و بعضا با جایگزین کردن آن با سوخت گاز گامی در جهت کنترل آلودگی در فصول سرد برداشته میشود..

کنترل انرزیهای پاک همچون خورشید و باد و آب ، تیتر بی بدیل همه رسانه های فعال در حفظ محیط زیست میباشد که البته سایه تکنولوژی و انرژی هسته ای نیز بر آنها ، غیر قابل انکار  بوده است .

قطعا نباید تغییرات معجزه آسایی را انتظار داشت ولی بررسی فاکتورهای مختلف و البته بکارگیری نیروهای پرتلاش و مجرب بصورت کاملا مستقل و با اختیارات کافی میتواند به این آرزو جامه عمل بپوشاند. راهکارهای سریع الوصول و بسیار موثری هم در این خصوص وجود دارد . مهندسی معکوس آلودگی هوا ، ما را تا درون اگزوز خودروهای سبک و سنگین میرساند و در سیالات مفید و مضر درون موتور غوطه ور مینماید.

سوختن گاز، نسبت به بنزین و گازوییل، آلاینده بسیار کمتری تولید می کند که دراین راستا، خودرو سازان و دست اندکاران صاحب رای ، تلاش بی وقفه ای می کنند ولی در اذهان مصرف کننده کیفیت و برایند قدرت مکانیکی موتورهای گازسوز، قانع کننده نمیباشد. ظاهرا راه بیشتری در طراحی و تولیدات جدید با مزایای کاملتری از برآیند آن خودروسازان را فرا میخواند.

نقش منفی هر یک از گازهای سمی خروجی اگزوزها ، و صنایع بزرگ به کرار و با تحلیل های متعدد به اطلاع همگان رسیده است و کشورهای مختلف در این مورد به اجماع جهانی رسیده اند.

آلودگی هوا در شهرهای صنعتی و پرجمعیت عمدتا ناشی از سوختن ناقص سوختها میباشد و جای تاسف است که هوای عمده شهرهای بزرگ ایران، باالخص تهران، جزو آلوده ترین در دنیا میباشند.

طبق آمارهای ارایه شده  در شهر تهران، بیشترین آلودگی بین ساعات ۱۰ صبح تا ۱۱ و همچنین ۴ تا ۸ عصر ثبت شده است . طبیعتا آلودگی از وسایل نقلیه موتوری ۶۰ تا ۸۰ درصد کل را شامل میشود. البته در نظر گرفتن کیفیت سوخت مانند گازوییل و بنزین که پایین تر از حد استاندارد بوده و عدم تمکین از استانداردهای روز دنیا به هر علت مانند ضعف در تکنولوژی، هزینه تولید، عدم نظارت و …. ومضافا قطعات خودرویی درگیر این پروسه، مزید بر مشکل دیده میشوند.

انواع آلاینده های منتشره از خودرو را میتوان به دستهای ذیل تقسیم بندی کرد:

Co:گازی بی بو و بی رنگ و سمی، بیشتر، حاصل از سوختن بنزین

CxHx:ترکیباتی با درجه سمی متفاوت

NOx: گازی سمی که بیشتر بصورت NO از اگزوزها خارج میشود و معمولا در جریان نور خورشید به NO2 که سمی تر است تبدیل می شود.

 

تولید سوخت بیودیزل، حاصل از چربی های طیور و حیوانات، در اکثر موارد میزان CO وCO2 وHC به مقدار قابل توجهی کاهش می یابد لیکن مقدار NOx  اندکی افزایش می یابد.

شاید با پیرولیز چربی و پسماندهای آن بتوان به سوختی دست یافت که کاهش مصرف و آلودگی COوCO2 را همراه داشته باشد و  افزایش NOx  را اغماض کرد لیکن کمبود منابع جهت تولید این سوخت غیر قابل توجیه بنظر میرسد.

انتخاب روغن موتور مناسب و با کیفیت ، یکی از فاکتورهای بسیار موثر و در دسترس بوده که علاوه بر کنترل و تعلیق مواد سمی درون خود ، مانع از خوردگی های مختلف شیمیایی و فیزیکی حاصل از اصطکاک هم میگردد.

دانش کافی در شناخت فرایند تولید و توزیع روانکارها ، در این مقوله ضروری بنظر میرسد و عمدتا دور از دسترس و حوصله مصرف کنندگان بوده است. پس میتوان یکی از گامهای اولیه در پیشبرد اهداف زیست محیطی را مکلف کردن نهادهای ذیربط و درگیر در این صنعت برشمرد چرا که باور عمومی مصرف کنندگان این صنعت ، بر محوریت این نهادها و اعتماد بر برآیند کافی فعالیتهای آنان بوده و هست.

اگر در کارنامه استراتژی و عملکرد آنها نیم نگاهی بیاندازیم و از همه زحمات صورت گرفته و قوانین تصویب شده و اجراشده و همچنین کنترل حرفه ای و مهندسی در اجرای آن با حسن برداشت قضاوتی کنیم ، همچنان عدم هماهنگی  و حتی بعضا عدم اطلاعات کافی فنی و مهندسی ،  در کالبد این هسته های مهم ، مشهود میباشد.

پر واضح است که شنیدن ناگفته ها و یا حتی ناشنیده های آنان نیز میتواند گام مهمی در طراحی و الگوی  معالجه دردهای زیست محیطی قلمداد گردد.

گره طناب بیرحم آلودگی شهرهای بزرگ ، هر زمان آزاردهنده تر از  قبل  بر گلوی شریان هوای پاک آنها میفشارد و  لذا قضاوت یکطرفه و بدون مطالعه بر این سیستم با متغیرهای متعدد و پیچیده ، نمیتواند گره گشا باشد و عزم ملی با اراده ای راسخ در حیطه مدیریت بی ادعا و البته مجرب در علم و فن مرتبط ، توام با از خود گذشتگی در پیشبرد اهداف عالی از پیش تعیین شده را میطلبد.

مکن زعرصه شکایت که در طریق ادب          به راحتی نرسید آن که زحمتی نکشید   (حافظ )

مهندس علیرضا آمار محمدی – کارشناس  روانکارهای خودرویی و صنعتی – پترونول

پاییز ۱۳۹۶