انتخاب روغن موتورسیکلت مناسب به همراه ویدیو
یکی از دغدغه‌های همیشگی هر موتورسواری، حفاظت مناسب و کامل از انجین موتورسیکلت است. همانند هر وسیله نقلیه‌ای موتورسیکلتها برای کارکرد روان، بهبود کارآیی، کاهش مصرف سوخت و افزایش عمر انجین به روغن موتورسیکلت نیاز دارند.
اکثر کارشناسان صنعت روانکار معتقدند با توجه به اینکه شرایط عملکردی و عملیاتی موتورسیکلتها متفاوت از خودروها است و عموما تحت تنش بالاتری قرار دارند، در موتورسیکلتها می‌بایست از روغن مخصوص موتورسیکلت استفاده گردد.
با توجه به اینکه اصلی‌ترین و ضروری‌ترین سرویس دوره‌ای موتورسیکلت، انتخاب روغن موتور مناسب و تعویض منظم آن است، در این مقاله قصد داریم نگاهی بیاندازیم به انواع موتورسیکلت و اینکه چگونه مناسبترین روغن را از میان روغن موتورسیکلت‌های متعدد موجود در قفسه اتوسرویس‌های معتبر برای موتورسیکت خویش انتخاب نماییم.
در این مطلب خواهید خواند:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
موتور سیکلت بیش از ۱۵۰ سال است که از وسایل نقلیه‌ی پرطرفدار و هیجان‌انگیز محسوب می‌شود و شور و هیجان موتورسواران را در سراسر جهان جلب می‌کند. اما تعداد اندکی از طرفداران موتورسیکلت، از تاریخچه موتورسیکلت در جهان و ایران آگاهی دارند. طرح‌های اولیه موتورسیکلت که بیشتر شبیه خودروهای سواری بود و به لطف ماشین بخار و زغال سنگ حرکت می‌کردند، تا اینکه در سال ۱۸۵۵ دوسازنده آلمانی دوچرخه به نام‌های «گوتلیب دایملر» و «ویلهلم می‌باخ» در شهر اشتوتکارت آلمان اولین وسیله موتوری دوچرخ یا موتور سیکلت با بدنه چوبی را که با مواد نفتی تغذیه می‌شد، اختراع کردند. دایملر و می‌باخ نام آلمانی Reitwagen به معنای کالسکه سواری را برای اختراع خود برگزیدند. این اختراع در مدت زمان کوتاهی به یکی از وسایل نقلیه‌ی پرطرفدار، ارزان قیمت، آسان و کارآمد تبدیل شد.
با واردات موتورسیکلت‌های انگلیسی در اواخر دهه ۱۳۲۰ شمسی به ایران، بسیاری از علاقه‌مندان به موتورسواری روزهای تعطیل در میدان ارک تهران و پارک لاله فعلی به اجرای حرکات نمایشی با موتورسیکلت می‌پرداختند. تا اینکه در سال ۱۳۴۰ با ورود موتورهای ژاپنی به ایران، اولین تور موتورسواری بین تهران و مشهد توسط یکی از واردکنندگان موتورسیکلت ژاپنی برگزار گردید. صنعت موتورسیکلت و ورزش موتورسواری امروزه بسیار گسترده‌تر از یک و نیم قرن پیش شده و این پیشرفت ناشی از انواع مدل‌های موفق و شکست‌خورده است. مفهوم کلی و اساسی موتورسیکلت تغییر خاصی نکرده است؛ دو، سه یا گاهی اوقات چهار چرخ در کنار موتور تعبیه شده در زیر صندلی و البته هیجان و شعف موتورسوار.
اگر عاشق خودرو هستید، از رانندگی لذت می‌برید و به دنیای سرعت علاقه دارید، راندن موتورسیکلت یک تجربه‌ی منحصر به فرد و کاملا متفاوت با رانندگی با خودرو خواهد بود. خرید این وسیله، می‌تواند سبک زندگی شما را تغییر دهد و حتی لذت‌بخش و اعتیادآور باشد. تردد سریع و آسان با موتورسیکلت به ویژه در شهرهای پرترافیکی چون تهران و هزینه سوخت (بنزین) پایینتر موجب گردیده مردم تمایل بیشتری به استفاده از این وسیله نقلیه پرخطر داشته باشند. امروزه ثابت شده است که برای تفریح یا انجام کارهای روزمره، استفاده از موتورسیکلت، به شرط رعایت نکات ایمنی، کارآمد و راهگشا خواهد بود. لذت و هیجان موتورسواری در کنارداشتن آزادی عمل بیشتر در مقایسه با رانندگی خودرو، هزینه پایین تعمیر و نگهداری موتورسیکلت و قیمت مناسب نسبت به خودرو از جمله دلایل استقبال چشمگیر به موتورسیکلت در ایران و جهان می باشد. از حدود ۳۶ میلیون دستگاه انواع وسایل نقلیه‌ی دارای پلاک فعال در کشور، هم اکنون بیش از ۲۳ میلیون دستگاه خودروی سواری و حدود ۱۲ میلیون موتورسیکلت دارای پلاک فعال در کشور در حال تردد هستند که موتورسیکلتها سهمی معادل ۳۵٪ از وسایل نقلیه در کشور را دارا هستند.
استقبال بالا از موتورسیکلت در کشور و البته استفاده نادرست و عدم فرهنگ مناسب از سوی موتورسواران و رانندگان خودروهای سواری موجب بالا بودن آمار تصادفات موتورسیکلت می‌باشد. موتورسیکلت وسیله نقلیه‌ای است که در قانون فرقی با سایر وسایل نقلیه موتوری ندارد، اما متاسفانه در کشورمان برخی افراد با آن همانند دوچرخه برخورد می‌کنند به طوریکه طبق آمار در بیش از ۲۰٪ از تصادفات فوتی و جرحی موتورسواران سهم داشته‌اند. با توجه به ساختار موتورسیکلت و تعادل پایین کوچک‌ترین ضربه می‌تواند به واژگونی موتورسیکلت منجر گردد، به همین دلیل میزان صدمات وارد شده به موتورسواران بالا است. در بسیاری از مواقع نداشتن کلاه کاسکت استاندارد و ضربه‌مغزی باعث فوت موتورسواران می‌شود. واقعاً جای تاسف است با اینکه بیش از ۷۰ سال از ورود اولین موتور سیکلت به ایران می‌گذرد، ولی هنوز به فرهنگ مناسب استفاده از موتورسیکلت در ترددهای شهری و بین شهری در بین تمام موتورسوران نرسیده ایم. برای یک موتور سواری ایمن همراه با سرنشین و در روزهای بارانی نکات مطرح شده در سایت باما بسیار کاربردی هستند.
موتورسیکلتها در انواع و مدل‌های مختلف نسبت به ماشین اجزای کمتری دارند که برخی از آنها عبارت‌اند: از انجین (پیشرانه)، گیربکس، کلاچ و اگزوز.
همانند سایر وسایل نقلیه و خودروهای سواری موجود در بازار، موتورسیکلتها غیر از تنوع برند و ظاهر و رنگ، در رده‌های متفاوتی نیز طبقه‌بندی می‌شوند. چرا که هر کدام برای استفاده در شرایط خاصی طراحی و ساخته شده است. مدل‌های جدید موتورسیکلت از علم و فناوری‌های روز بهره برده و قابلیت‌های خاصی دارند. برخی برای حرکت در شهر و انجام امور روزمره مناسب هستند و برخی برای شرکت در مسابقات و ورزش موتورسواری. در چند دهه گذشته شرکت‌های بی‌ام‌و، هوندا، سوزوکی، یاماها و کاوازاکی، کی‌تی‌ام، بنلی ایتالیا، مگلی و دوکاتی برندهای پیشتاز دنیا در صنعت موتورسیکلت‌سازی بوده‌اند.
انواع موتورسیکلت
اگر به برند و تولیدکننده موتورسیکلتها توجهی نکنیم، باز هم با حجم انبوهی از انواع مختلف موتورسیکلت مواجه هستیم که برای هر فردی که قصد اولین تجربه خرید موتورسیکلت را دارد، بسیار سردرگم و پیچیده خواهد بود. حتی بسیاری از موتورسواران باتجربه هم در زمان انتخاب و خرید موتورسیکلت جدید با توجه به تنوع بالای موتورسیکلتها دچار تردید می‌شوند.
موتورسیکلتها از ابعاد مختلفی همچون کاربرد موتورسیکلت، فناوری و نوع پیشرانه (انجین) موتورسیکلت، حجم انجین و … دسته‌بندی می‌شوند. در ادامه با مگ پترونول همراه باشید تا نگاهی کوتاه به کلاس‌های مختلف موتورسیکلتها داشته باشیم.
طبقه‌بندی موتورسیکلتها برحسب نوع کاربرد آنها
نکته‌ی مهمی که در موتورسیکلتها وجود دارد این است که عملکرد و کاربرد موتورسیکلت به شدت تحت تاثیر طراحی آن می‌باشد.
همانند سایر اختراعات و ساخته‌های بشر همچون خودروها، موتورسیکلتها نیز برای استفاده‌های مختلفی طراحی و تولید می‌شوند، چرا که برحسب کاربرد موتورسیکلت در جاهای مختلف، عملکردهای متفاوتی از آن انتظار می‌رود. به همین منظور طراحان و تولیدکنندگان موتورسیکلت در سراسر جهان برای پوشش نیازها و عملکردهای مختلف، با بهره‌گیری از هنر و تکنولوژی‌های روز دنیا، موتورسیکلتها را برحسب نوع کاربرد به دسته‌های مختلفی چون خیابانی، نیکد (استاندارد)، ورزشی، موتورکراس، مسافرتی، کروزر، اسکوتر، گازی، کاب، ادونچر (ماجراجویی)، اندرو و چهارچرخ‌ها طبقه‌بندی کرده‌اند.
البته انواع دیگری نیز وجود دارند که ترکیبی از کلاس‌های مختلف هستند اما به هرحال در تصویر مقابل خلاصه‌ای از محبوبترین انواع موتورسیکلتها در بازار جهانی، به تصویر کشیده شده است.
پس از مشاهده تصویر بالا احتمالاً شما هم به این موضوع فکر می‌کنید که موتورسیکلتها چقدر متنوع هستند. دقیقا درست فکر می‌کنید، زیرا به غیر از انواع مختلف موتورسیکلتها برحسب کاربرد که در بازار موتورسیکلت وجود دارند، نوع و فناوری انجینهای این موتورسیکلتها نیز می‌تواند متفاوت باشد.
دسته‌بندی موتورسیکلتها از لحاظ نوع انجین (پیشرانه) موتورسیکلت
بنیادی‌ترین و اصلی‌ترین سیستم یک موتورسیکلت، انجین یا پیشرانه یا همان موتور موتورسیکلت است. همانطور که دیدیم دنیای موتورسیکلت دنیایی بسیار متنوع است، آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چرا انواع مختلفی از موتورسیکلتها وجود دارد؟ و یا چه چیزی باعث می‌شود یک موتورسیکلت متفاوت از انواع دیگر باشد؟
علاوه بر کلاس‌بندی موتورسیکلتها از لحاظ کاربرد و عملکرد، موتورسیکلتها از جهات گوناگونی چون نوع پیشرانه یا انجین که بسیار متنوع هستند، نیز طبقه‌بندی می‌شوند.
تقریباً تمام موتورسیکلت‌های تولیدی امروزی دارای موتورهای احتراق داخلی یا همان پیشرانه‌های درون‌سوز هستند که در این میان در اکثر موتورسیکلتها از انجینهای سیلندر-پیستونی (Piston Engine) یا رفت و برگشت (Reciprocating Engine) استفاده می‌گردد و با وجود مزیت‌های فراوان موتورهای احتراق داخلی وانکل، در تعداد خیلی جزئی و انگشت‌شماری از انجینهای وانکل استفاده گردیده است. به طوری که به جرات می‌توان ادعا نمود در حال حاضر هیچ موتورسیکلتی با پیشرانه‌های وانکل تولید نمی‌شود. البته در اسکوترها از باتری و موتور الکتریکی به جای موتورهای احتراق داخلی استفاده می‌گردد.
به منظور خنک‌کاری موتور یا انجین موتورسیکلتها از مکانیزم‌های خنک‌کاری متنوعی همچون سیستم خنک‌کننده با هوا، سیستم خنک‌کننده با مایع (آب) و سیستم خنک‌کننده با روغن استفاده می‌گردد.
تعداد سوپاپها و سیستم میل سوپاپ و میل بادامک‌ها (OHV، SOHC، ِDOHC) نیز منجر به تفاوت پیشرانه یا انجین موتورسیکلتها می‌گردند.
ولی مهمترین تفاوت پیشرانه‌های موتورسیکلتها در تعداد سیلندر و آرایش، نحوه چیدمان و قرارگیری آنها در کنار هم در محفظه انجین موتورسیکلت است. که در تصویر زیر سعی گردیده انواع مختلف انجینهای موتورسیکلت بر اساس آرایش و چیدمان سیلندرها ذکر گردد.
- انجین‌ها یا موتورهای تک سیلندر Single-Cylinder
- پیشرانه‌ها یا انجینهای دو سیلندر موازی Parallel-Twin
- انجینهای دو سیلندر V-Twin
- موتورهای دو سیلندر تخت یا فلت Flat-Twin Or Boxer Twin
- انجینهای سه سیلندر خطی Inline Three
- انجینهای چهار سیلندر خطی Inline Fours
- پیشرانه‌های چهار سیلندر V4
- سایر پیشرانه‌ها چون شش سیلندر خطی Inline Six
کلاس‌بندی موتورسیکلتها براساس حجم انجین (موتور)
فارغ از انواع موتورسیکلت از لحاظ کاربرد و یا چیدمان و آرایش سیلندرها در انجین موتورسیکلت، یکی از مهمترین کلاس‌بندی موتورسیکلتها از لحاظ حجم موتور (حجم انجین) می‌باشد.
حجم انجین (Engine Displacement) یا ظرفیت موتور (Engine Capacity) در واقع برابر با مجموع حجم سیلندرها است. به فضایی که هر پیستون در سیلندر جابجا می‌شود، حجم سیلندر گفته می‌شود و حجم موتور از حاصلضرب تعداد سیلندرها در حجم هر کدام از سیلندرها محاسبه می‌شود. در موتورسیکلتها این حجم بیشتر با واحد سی‌سی (cc) یا همان سانتیمتر مکعب (cm3) بیان می‌شود، ولی در خودروهای سواری و سنگین حجم موتور عموما برحسب لیتر بیان می‌گردد.
تاثیر مستقیم حجم انجین موتورسیکلت در تعیین توان، قدرت موتور و گشتاور تولیدی پیشرانه و میزان مصرف سوخت،کاملا بدیهی است. هرچه حجم پیشرانه بیشتر باشد، قدرت تولیدی ناشی از انفجار ماده سوختی و هوا بیشتر خواهد بود و در مقابل، حجم انجین کمتر مصرف سوخت پایین‌تری خواهد داشت. در موتورسیکلت‌های با ظرفیت موتور بالاتر برای تولید قدرت و نیروی گشتاور در هر دوره احتراق، حجم بیشتری از مخلوط سوخت (بنزین) و هوا وارد محفظه احتراق می‌شود، به همین سبب مصرف سوخت انجین زیاد خواهد بود. لازم به ذکر است نوع طراحی و تکنولوژی موتور و سیستم سوخت‌رسانی و جرقه‌زنی و مجموعه سوپاپها نیز از عوامل دیگری هستند که بر بازدهی سوخت مصرفی و توان تولیدی انجین تاثیرگذار می باشند.
مقاله مرتبط: مقایسه انجین موتور سیکلت‌ها از لحاظ حجم موتور و عملکرد موتور
موتورسیکلت از نظر حجم موتور درکلاس‌های مختلفی چون انجینهای کلاس ۱۰۰ سی‌سی، ۱۲۵ سی‌سی، ۱۷۵ سی‌سی، ۲۵۰ سی‌سی، ۳۵۰ تا ۴۰۰ سی‌سی، ۵۰۰ سی‌سی، ۶۰۰ تا ۷۵۰ سی‌سی و بالای ۷۵۰ سی‌سی طبقه‌بندی می‌شوند که بسته به کاربرد موتورسیکلت و شرایط موردنیاز در انواع موتورسیکلت به کاربرده می‌شود.
موتورهای دوزمانه و چهارزمانه (2Stroke Vs 4Stroke)
اساس کار موتورهای احتراق داخلی، انفجار مخلوط سوخت و هوا در محفظه احتراق و انتقال نیروی تولید شده به چرخ‌ها می‌باشد. از لحاظ فرآیند احتراق مخلوط سوخت و هوا، انجین‌ها به موتورهای دوزمانه و چهارزمانه تقسیم می شوند.
از این جهت موتورهای 4Stroke را چهارزمانه می‌نامند که چهار مرحله مکش، تراکم، احتراق و تخلیه در چهار مرحله صورت می‌گیرد، در حالی که در موتورهای دوزمانه این فرآیند صرفا در دو مرحله انجام می‌گیرد. موتورهای دوزمانه و چهارزمانه دارای مزایا و معایبی نسبت به یکدیگر هستند که برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله ” تشریح فرآیند کاری موتورهای 4 زمانه و 2 زمانه “ ابزارینو رو مطالعه فرمایید.
در انجین موتورسیکلتها می‌توان از هر دونوع موتورهای چهارزمانه و دوزمانه استفاده نمود، اما طبق قوانین کاهش آلودگی هوا در سراسر دنیا و ایران، استفاده از موتورسیکلت‌های با موتور دوزمانه بسیار کم شده و در موتورسیکلت‌های امروزی استفاده نمی‌گردد و صرفاً در قایق‌های موتوری و ماشین‌آلات کشاورزی همچون دستگاه چمن‌زنی یا اره‌های موتوری دوزمانه استفاده می‌شود.
روغن موتورسیکلت
یکی از دغدغه‌های همیشگی هر موتورسواری، حفاظت مناسب و کامل از انجین موتورسیکلت است. اکثر رانندگان قبول دارند که ماشین‌آلات به ویژه وسایل نقلیه برای عملکرد صحیح و افزایش بازدهی و کارآیی به مایعات خاصی (روانکارها) نیاز دارند. اصلی‌ترین روانکار برای اتومبیل‌ها و موتورسیکلتها روغن موتور می‌باشد. همانند هر وسیله نقلیه‌ای موتورسیکلتها برای کارکرد روان، بهبود کارآیی، کاهش مصرف سوخت و افزایش عمر انجین به روغن موتورسیکلت نیاز دارند.
تفاوت روغن موتورسیکلت با ماشین
روغن موتور به عنوان مایعی که اصطکاک و سایش بین قطعات متحرک درون پیشرانه را کاهش می‌دهد و همچنین به عنوان یک مایع خنک کننده تعریف می‌شود. البته اضافه کنیم روغن موتور ذرات حاصل از سایش قطعات و ذرات معلق حاصل از احتراق را جذب و در فرآیند روانکاری به فیلتر روغن موتور منتقل می‌کند و از موتور در کارکردهای طولانی مدت در برابر اسیدها و اکسیداسیون محافظت می‌نماید. به طوریکه می توان ادعا کرد در صورت عدم وجود روغن موتور، احتراق داخلی نیز وجود نخواهد داشت.
برای دستیابی به عملکرد ایده‌آل در خودروها، به روانکارهای متفاوتی چون روغن موتور، مایع هیدرولیک و روغن گیربکس نیاز است، چرا که یک روانکار خاص نمی‌تواند تمامی نیازهای روانکاری خودرو را پوشش دهد. روغن موتور خودرو همانگونه که قبلا هم گفته شده وظیفه کاهش اصطکاک بین قطعات فلزی موتور، بهبود عملکرد قطعات و افزایش بهره‌وری سوخت را برعهده دارد و حتی با وجود این که تنظیم دمای موتور برعهده سیستم خنک‌کننده خودرو است، روغن موتور به کاهش دمای موتور نیز کمک شایانی می‌نماید.
اصلی‌ترین و ضروری‌ترین سرویس دوره‌ای موتورسیکلت و هر وسیله نقلیه دیگر انتخاب روغن موتور مناسب و تعویض منظم آن است. نیازهای روانکاری انجین موتورسیکلتها بیشتر از پیشرانه خودروها است، چرا که شرایط عملکردی و عملیاتی موتورسیکلتها متفاوت از خودروها می‌باشد و عموما موتورسیکلتها تحت تنش بالاتری قرار دارند. سرعت موتورسیکلتها متفاوت از خودروها است و معمولا موتورسواری با سرعت بسیار بالاتری همراه است.
موتورسیکلتها در دور موتور بالاتر از موتورهای اتومبیل (گاهی اوقات دو برابر) و دمای عملکرد بالاتر کار می‌کنند و از سوی دیگر انجین موتورسیکلتها به طور معمول دارای مخزن کوچکتری نسبت به موتورهای خودرو هستند؛ بنابراین حجم روغن موتور آنها کمتر است. حجم کمتر روغن موتور در چنین شرایط عملیاتی سخت و دشوار می‌تواند فشار بسیار بیشتری از خودروها به روغن موتور وارد نماید.
اگرچه موتور خودرو و سیستم انتقال قدرت متصل به یکدیگر هستند، اما هر کدام از این سیستم‌ها، با توجه به ماهیت جداگانه‌ی خود، به روانکاری با مشخصات فنی خاص به منظور تامین نیازهای روانکاری خود نیاز دارند . به طوری که از روغن موتور نمی‌توان در گیربکس خودرو استفاده کرد و بالعکس. همانطور که در بالا ذکر شد، پیشرانه و گیربکس موتورسیکلت هر دو درون یک محفظه قرار گرفته‌اند؛ بدین معنی که روغن مورد استفاده برای روانکاری قسمتهای داخلی آنها یکسان است. اساساً روغن موتورسیکلت، روانکاری هم موتور و هم سیستم انتقال قدرت موتورسیکلت را برعهده دارد.
در انجین یک موتورسیکلت، روغن موتورسیکلت علاوه بر موتور، می‌بایست کلاچ را خنک‌کاری و گیربکس را نیز روانکاری نماید. بنابراین طبیعی است که فرمولاسیون روغن موتورسیکلت متفاوت از فرمول روغن موتور خودرو باشد. چرا که به منظور عملکرد بهتر چرخ‌دنده‌های گیربکس و کلاچ مرطوب لازم است طبق فرمولاسیون ویژه روغن موتورسیکلت از سطح مناسبی از ادتیوهای بهبوددهنده اصطکاک و متفاوت از روغن موتور خودرو استفاده گردد. از سوی دیگر همانطور که می‌دانیم شاخص گرانروی روانکار با تغییر دما تغییر می‌کند، و با توجه به بالا بودن دمای عملیاتی در موتورسیکلتها، روغن‌های استفاده شده در موتورسیکلت سریعتر از روغن موتور خودرو دچار تغییر ویسکوزیته می‌شوند. لذا ضروری است در فرمولاسیون ویژه روغن موتورسیکلت مقدار موردنیاز و مناسبی از ادتیوهای بهبود شاخص گرانروی در نظر گرفته شود تا قدرت مناسبی برای حفظ گرانروی در زمان کارکرد طولانی مدت داشته باشد. نهایتا، روغن‌های موتورسیکلت به طور معمول شاخص گرانروی یا ویسکوزیته متفاوتی نسبت به روغن موتورهای خودرو دارند، چرا که به منظور روانکاری مناسب در زمان سرما (استارت اولیه)، وجود فیلم نازکی از روغن برای استارت راحت و از سوی دیگر در شرایط عملیاتی و حرارت بالای انجین داشتن غلظت مناسب ضروری است.
استفاده از روغن موتورهایی که با انجین موتورسیکلت سازگار نیستند بیشترین تاثیر را در تعویض دنده، کاهش سرعت، افزایش مصرف سوخت، افزایش دمای انجین، فشار بـه پمپ روغن و آسیب بـه رینگهای پیستون را در پی خواهد داشت.
انتخاب روغن موتورسیکلت مناسب
سوالات متعددی در مورد انتخاب روغن موتورسیکلت مناسب وجود دارد. اینکه بهتر است از روغن موتورسیکلت فول سینتتیک استفاده کنم یا نیمه سینتتیک؟ یا می‌توانم از روغن موتورسیکلت معدنی استفاده کنم؟ روغن مناسب موتورسیکلتم می‌بایست چه شاخص گرانروی یا ویسکوزیته داشته باشد؟ مناسبترین استاندارد و سطح کارایی و کیفی روغن موتورسیکلت برای موتورسیکلت من چیست؟ و در نهایت، چه حجمی از روغن موتورسیکلت نیاز می‌باشد؟
مناسبترین روغن برای هر موتورسیکلت براساس چهار شاخص اصلی تعیین می‌شود:
شاخص گرانروی یا ویسکوزیته روغن موتورسیکلت:
یکی از مهمترین خواص سیالات (مایع یا گاز) گرانروی یا ویسکوزیته می باشد و عبارت است از میزان مقاومت سیال در برابر جریان یافتن. شاخص گرانروی روغن موتورسیکلت مناسب صرفا براساس دمای محیط تعیین نمی‌گردد، بلکه مهمترین عامل تاثیرگذار در ویسکوزیته مناسب برای روغن، مشخصات و طراحی فنی موتور و گیربکس موتورسیکلت است که برای اطلاع از گرانروی مناسب روغن موتورسیکلت مراجعه به دفترچه راهنمای موتورسیکلت بهترین و مطمئن‌ترین روش می‌باشد.
فناوری ساخت روغن موتورسیکلت:
فارغ از شاخص ویسکوزیته و گرانروی روغن موتورسیکلت، براساس فناوری ساخت و روغن پایه، سه نوع روغن موتورسیکلت فول سنتتیک (Fully Synthetic – FS)، سمی سنتتیک (Semi Synthetic – SS) و معدنی (Mineral Oil – MO) وجود دارد که با توجه به طراحی فنی و نیازهای روانکاری انجین موتورسیکلت، روغن موتورسیکلت مناسب پیشنهاد می‌گردد.
عموما در دفترچه راهنمای موتورسیکلت‌های با حجم موتور کمتر که دارای فشار و شرایط عملیاتی دشواری نیستند، روغن موتورهای معدنی توصیه می‌شود. روغن موتورهای نیمه سنتتیک نیز معمولا برای موتورسیکلت‌های با حجم کمتر که دارای شرایط عملیاتی دشوارتری می‌باشند، مناسب هستند و برای موتورسیکلت با حجم موتور بالا و موتورسیکلت‌های ورزشی و مسابقه‌ای، روغن موتورهای تمام سنتتیک توصیه می‌گردد. البته برای تعیین نوع فناوری ساخت روغن موتورسیکلت مطمئن‌ترین مرجع، دفترچه راهنمای موتورسیکلت می‌باشد.
حجم روغن موتورسیکلت:
حجم روغن مورد نیاز هر موتورسیکلت براساس مشخصات و طراحی فنی موتور و گیربکس موتورسیکلت می‌تواند متفاوت باشد.
سطح کارآیی و کیفی روغن موتورسیکلت:
روغن موتورسیکلتها براساس کیفیت، فناوری ساخت، ادتیوها، تامین نیازهای روانکاری مختلف و ویژگی‌های فنی و شیمیایی که دارند در سطوح کیفی گوناگونی طبقه‌بندی می‌شوند. در دهه‌های اخیر با توجه به پیشرفت‌های گسترده و متنوع در مهندسی مکانیک و الکترونیک، موتورسیکلتها و پیشرانه‌های مدرن با بهترین بازدهی و عملکرد طراحی و تولید شده است.
همچنین استانداردهای سطوح کیفی مختلفی توسط سازمان‌های استاندارد مرجع دنیا همچون API ،JASO و ISO به منظور ارزیابی سطح کارآیی و ویژگی‌های فنی روغن موتورسیکلتها تدوین گردیده است.
استاندارد سطح کیفی API
استاندارد API انیستیتو نفت آمریکا در اصل برای روغن موتور خودروها تدوین گردیده است، اما برخی از سازندگان موتورسیکلت این استاندارد را به عنوان سطح کیفی روغن انجین بسیاری از موتورسیکلت‌های با موتورهای دوزمانه و چهارزمانه پیشنهاد می‌کنند. به اینصورت که برای موتورهای دوزمانه با حجم موتورهای متفاوت، سطوح کیفی API TC (TSC-3) ،API TB (TSC-2) ،API TA (TSC-1) و API TD (TSC-4) تدوین گردیده است که در حال حاضر به جز سطح کیفی API TC (TSC-3) سه سطح کارآیی دیگر منسوخ گردیده‌اند و برای موتورهای چهارزمانه، معمولا سطوح کیفی API S (خودروهای سواری) پیشنهاد می‌گردد.
سطوح کیفی API SA تا API SN دراصل استاندارد روغن موتور خودرو است ولی با توجه به عدم وجود استاندارد مناسب و مخصوص روغن موتورسیکلت‌های چهارزمانه در دهه‌های گذشته اکثر سازندگان موتورسیکلت از این استاندارد برای تعیین سطح کیفی مناسب روغن موتورسیکلت استفاده می کردند.
استاندارد سطح کیفی روغن موتورسیکلت JASO
به جرات می‌توان ادعا کرد شرکت‌های طراحی و تولید موتورسیکلت ژاپن از پیشگامان این صنعت در جهان بوده و هستند و ژاپن میزبان بزرگترین برندهای تولید موتورسیکلت در جهان است. بنابراین جای هیچ‌گونه تعجبی نیست که اصلی‌ترین استاندارد سطح کیفی روغن موتورسیکلت ژاپنی باشد. سازمان استاندارد خودرو ژاپن (Japanese Automotive Standards Organization) یا به اختصار JASO بسته به نوع پیشرانه موتورسیکلتها، دو گروه استاندارد سطح کیفی درنظر گرفته است. برای موتورهای چهارزمانه، JASO T904 که در سال 2011 جایگزین دستورالعمل JASO T903 (1998) شده، تدوین و معرفی گردیده است و برای موتورهای دوزمانه، JASO M345 به عنوان دستورالعمل ارزیابی روغن موتورهای دوزمانه منتشر گردیده است.
JASO T904 (T903) دو سطح کیفی JASO MA و JASO MB را برای موتورسیکلت‌های چهارزمانه (4T) معرفی نموده است:
JASO MA:
برای موتورسیکلت‌های مجهز به کلاچ خیس، روغن‌های با سطح کیفی JASO MA عملکرد اصطکاکی لازم برای جلوگیری از لغزش کلاچ در موتورهای چهارزمانه موتورسیکلت‌هایی که در انجین آنها از یک روغن به منظور روانکاری پیشرانه، گیربکس و سیستم انتقال قدرت استفاده می‌شود، را تامین می‌نماید.
JASO MB:
تفاوت اصلی JASO MA با MB JASO در این است که آیا روغن موتورسیکلت مناسب کلاچ خیس (مرطوب) است یا خیر؟
برای موتورسیکلت با گیربکس اتوماتیک (اسکوتر)، روغن‌های با سطح کیفی JASO MB عملکرد اصطکاکی لازم را با افزودن ادتیوهای بهبود دهنده اصطکاک به منظور بازدهی مصرف سوخت فراهم می‌نماید. روغن موتورهای MB دارای کمترین میزان اصطکاک در موتورهای چهارزمانه می‌باشند.
در موتورسیکلت‌هایی که روغن موتور با سطح کیفی JASO MA توصیه شده است، به هیچ عنوان از روغن موتورسیکلت‌های با سطح کیفی MB استفاده نشود، چرا باعث لغزندگی کلاچ خواهد شد. روغن با سطح کیفی MB صرفا در اسکوترها و موتورسیکلت‌های با گیربکس اتوماتیک می‌بایست مصرف گردد.
روغن موتورسیکلتها براساس نتیجه آزمایش تست اصطکاک JASO T903 به دو سطح کیفی MA و MB تقسیم می‌شود.
البته فراموش نکنیم که MA براساس نتایج تست‌های سه گانه اصطکاک ایستایی، اصطکاک دینامیکی و زمان توقف به دو گروه JASO MA1 و JASO MA2 تقسیم می‌گردند. دوستانی که علاقه‌مند به مطالعه بیشتر درباره JASO T903 هستند، می‌توانند مستندات JASO T903 را مطالعه فرمایند.
امروزه اکثر موتورسیکلتها به دلیل صرفه‌جویی در مصرف سوخت و سازگاری با محیط زیست و رعایت قوانین کاهش آلایندگی از موتورهای چهارزمانه بهره می‌برند، ولی با توجه به استفاده از موتورهای دوزمانه در ماشین‌آلات کشاورزی و قایق‌های موتوری در ادامه به توضیح JASO M345 که به طبقه‌بندی روغن موتورسیکلت‌های دوزمانه اختصاص دارد، می‌پردازیم.
تولیدکنندگان و کارخانجات موتورسیکلت‌سازی ژاپن، استانداردها و الزامات سطح کیفی API TC را در تولید دود و جلوگیری از مسدود شدن اگزوز و توانایی پاک کنندگی و روانکاری موتورهای دوزمانه ناکافی می‌دانستند؛ بنابراین براساس JASO M345 روغن موتورسیکلت‌های دوزمانه را در چهار گروه JASO FA, FB, FC, FD طبقه‌بندی نمودند.
استاندارد ISO Two-Cycle
در اواسط دهه 1990 میلادی مشخص گردید که الزامات JASO تمامی نیازهای روانکاری موتورهای دوزمانه مدرن اروپایی را پوشش نمی‌دهد. استاندارد ISO Two-Cycle در سه گروه یا سطح کارآیی ISO-L-EGB، ISO-L-EGC، ISO-L-EGD به منظور رفع این نقصان تدوین گردیده است.
حالا این سوال مطرح می‌گردد که با توجه به استانداردهای مختلف برای روغن موتورسیکلت، چه استاندارد و سطح کارآیی برای موتورسیکلت من مناسبترین است؟ همیشه دفترچه راهنمای موتورسیکلت خود را بررسی نمایید تا ببینید چه استانداردهای کیفی برای روغن موتورسیکلت شما می‌بایست در نظر گرفته شود. در صورتی که چند استاندارد و سطح کیفی ذکر شده است، اطمینان حاصل نمایید روغن موتورسیکلتی که تهیه می‌کنید واجد مشخصات و ویژگی‌های فنی تمامی سطوح کارآیی ذکر شده در دفترچه راهنمای موتورسیکلتتان باشد.
با توجه به تنوع فراوان موتورسیکلت از جنبه‌های گوناگون چون کاربرد، آرایش سیلندر، حجم موتور و دوزمانه یا چهارزمانه بودن از یک سو و از سوی دیگر وجود انواع مختلفی از روغن موتورسیکلت، چنین به نظر می‌رسد که فرآیند انتخاب بهترین روغن موتورسیکلت همیشه آسان نیست و یک انتخاب اشتباه تنها باعث هدر رفتن بودجه نمی‌شود و می‌تواند آسیب جدی به موتورسیکلت شما نیز وارد کند. ولی با شناخت کافی از ویژگی‌ها و مشخصات فنی روغن‌های موتورسیکلت و مراجعه به دفترچه راهنمای موتورسیکلت می‌توانید اطمینان حاصل نمایید بهترین روغن که تمامی نیازهای روانکاری موتورسیکلتتان را پوشش دهد و درکنار داشتن عملکرد و بازدهی بالا، عمر موتورسیکلتتان را نیز افزایش دهد، را انتخاب کرده‌اید.
برند معتبر روغن موتورسیکلت
با توجه به تنوع روغن موتورسیکلت‌های موجود در بازار، ضروری است در زمان تهیه و خرید روغن موتورسیکلت مناسب از اعتبار و کیفیت برند و تولید کننده روغن اطمینان حاصل نمایید و خریدتان را از اتوسرویس‌های معتبر یا از مراکز معتبر عرضه روغن موتورسیکلت انجام دهید. چرا که همانطور که در بالا بیان گردید، در موتورسیکلت کلاچ و گیربکس و پیشرانه همگی در یک محفظه قرار دارند و استفاده از روغن موتورسیکلت بی‌کیفیت منجر به آسیب جدی به هر دو بخش پیشرانه و گیربکس می‌گردد.
با گذشت زمان عملکرد روانکاری و خواص ادتیوها و افزودنی روغن کاهش می‌یابد، بنابراین تعویض منظم روغن موتورسیکلت ضروری است. در صورتیکه موتورسیکلت در شرایط سختی مانند محدوده دمایی شدید، محیط‌های گرد و غبار و حمل بارهای سنگین استفاده شود، تعویض روغن موتورسیکلت در فواصل زمانی کوتاه‌تر بسیارضروری است.
در صورتی که قصد دارید خودتان تعویض روغن موتورسیکلت را انجام دهید، به پیشنهاد مگ پترونول مقاله ” راهنمای تصویری شش مرحله تعویض روغن موتورسیکلت در منزل ” را مطالعه نمایید.
مرغوبترین روغن‌های پایه با فرمولاسیون ویژه پترونول به همراه باکیفیت‌ترین ادتیوهای پیشرفته روز دنیا منجر به تولید روغن موتورسیکلت‌های پترونول با کیفیت برتر گردیده است که تمامی نیازهای روانکاری موتورسیکلت شما را تضمین می‌نماید.
نکات مهم درباره انتخاب و تعویض روغن موتورسیکلت
برخلاف خودرو، روغن موتورسیکلت وظیفه روانکاری گیربکس موتورسیکلت را نیز برعهده دارد. روغن موتورسیکلت به ویژگی‌های اصطکاکی متعادل نیاز دارد، چرا که می‌بایست با کلاچ خیس در موتورسیکلتها سازگار باشد. درواقع روغن موتورسیکلت باید تعادل خوبی بین عملکرد کلاچ، گیربکس و محافظت از انجین موتورسیکلت برقرار کند. بنابراین ضروری است به دفترچه راهنمای موتورسیکلت مراجعه فرمایید تا ویژگی‌های مناسبترین روغن موتورسیکلتتان را بدانید.
در روغن موتور خودرو با هدف کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک موتور، عملکرد بالا و کاهش مصرف سوخت از ادتیوهای بهبود دهنده اصطکاک و پاک کننده‌ها استفاده می‌شود که با توجه به نیاز روانکاری گیربکس و پیشرانه در موتورسیکلتها فرمولاسیون ویژه و متفاوتی از روغن موتور خودرو نیاز می‌باشد.
خیر، این طور نیست. چرا که از یک سو کیفیت روغن‌های پایه و مواد افزودنی و از سوی دیگر فرمولاسیون و درصد استفاده از ادتیوها و مواد افزودنی که در کارایی و عملکرد نهایی روغن موتورسیکلت تاثیر بسزایی دارند، از یک برند به برند دیگر بسیار متفاوت است.
خیر، حتی با وجود یکسان بودن شاخص گرانروی روغن‌های موتورسیکلت برندهای مختلف، با توجه به فرمولاسیون و ادتیوهای متفاوت دو برند می‌تواند مشکلات و آسیب‌های جدی به موتورسیکلت وارد نماید.
اگر به هیچ عنوان دسترسی به روغن موتورسیکلت نداشتید، می‌توانید به طور موقت از روغن موتور استفاده نمایید ولی می‌بایست در اولین فرصت روغن موتور تعویض شود و این امر مرتبا تکرار نگردد.